Avtoreferat: mohiyati, tuzilishi va ilmiy ahamiyati

Avtoreferat – dissertatsiya ishining muallifi tomonidan tayyorlanadigan, dissertatsiyaning asosiy mazmunini, ilmiy yangiliklarini va natijalarini qisqacha bayon qiluvchi hujjat. U dissertatsiyaning oʻzini emas, balki uning umumiy tavsifi va xulosalarini oʻz ichiga oladi.

Avtoreferatning asosiy vazifalari quyidagilar:

1. Dissertatsiya muallifi olib borgan tadqiqotning dolzarbligi, maqsadi, vazifalari, metodologiyasi va natijalari haqida ilmiy jamoatchilikka, xususan, ixtisoslashgan kengash aʼzolariga umumiy tushuncha berish.

2. Himoyadan avval dissertatsiyaning mazmuni, yangilik darajasi va amaliy ahamiyati sinchiklab koʻrib chiqilishi uchun asos boʻlish.

3. Dissertatsiyani himoya qilish jarayonida, ilmiy kengash aʼzolari va mutaxassislar oʻrtasida muhokama boshlanishi uchun manba sifatida xizmat qilish.

Strukturasi (tuzilishi)

Oʻzbekiston Respublikasida avtoreferat uchun odatda quyidagi boʻlimlar talab qilinadi:

1. Annotatsiya

dissertatsiyaning mavzusi, obyekti va predmeti; ishning qisqacha mazmuni.

2. Ishning umumiy tavsifi

muammoning dolzarbligi

muammoning hozirgi holati va u bilan bogʻliq tadqiqotlar (oʻrganilganlik darajasi)

dissertatsiyaning maqsadi va vazifalari

tadqiqot obyekt va predmeti

foydalanilgan metodlar, usullar

tadqiqotning yangiligi (ilmiy yangilik)

amaliy ahamiyati va foydalanish sohalari

3. Matn qisqacha mazmuni

dissertatsiyaning har bir bobining qisqacha mazmuni yoki asosiy jihatlari; natijalar, tahlil va muhokama elementlari.

4. Xulosa va takliflar

tadqiqot natijalaridan chiqarilgan xulosalar

kelajakda amalga oshirilishi mumkin boʻlgan takliflar yoki uni amalda foydalanish yoʻllari.

5. Chop etilgan ilmiy ishlar roʻyxati

dissertant tomonidan yozilgan maqolalar, konferensiya materiallari, boshqa ilmiy nashrlar; ularning mavzu va natijalari dissertatsiya mavzusi bilan bogʻliqligi koʻrsatiladi.

6. Rezyume (odatda qisqa)

asosan kalit soʻzlar, asosiy natijalar, maqsad va metodlar qisqacha beriladi.

Hajmi va format

PhD dissertatsiyalari uchun avtoreferat hajmi taxminan 16 betdan oshmasligi tavsiya etiladi.

Doktorlik dissertatsiyalari uchun — 32 betgacha.

Ijtimoiy-gumanitar fanlar boʻyicha dissertatsiyalarda hajm koʻpincha biroz oshirilishi mumkin (masalan, 30% ga).

Matn shrift va format qoidalari: WORD da yozilishi, maʼlum shrift (masalan, 14 shrift), bandlar (intervallar) va sarlavha, muqova kabi rasmiy shakllarga rioya etilishi kerak.

Normativ-huquqiy asosi

Avtoreferat bilan bogʻliq huquqiy va normativ talablar Oʻzbekiston Respublikasida bir nechta hujjatlar orqali tartibga solinadi:

Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Oliy attestatsiya komissiyasi nizomlari.

“Ilmiy darajalar berish tartibi toʻgʻrisida Nizom”.

Universitetlar va ilmiy muassasalarning ichki nizomlari — rasmiylashtirish qoʻllanmalari.

Muhim jihatlar va tavsiyalar

Avtoreferat aniq, loʻnda va ilmiy tilda boʻlishi kerak — ortiqcha tafsilotlar yoki noaniq iboralar boʻlmasligi maqsad.

Har bobdagi natijalar va yangiliklar aniq koʻrsatilishi lozim — ayniqsa muallifning ilmiy hissasi.

Dissertatsiya va avtoreferat oʻrtasida almashinish yoki takrorlanishlar boʻlishi mumkin, lekin avtoreferatda qisqaroq va tizimli bayon berilishi kerak.

Himoyadan oldin avtoreferat kengash aʼzolariga yuborilishi talab qilinadi.